درمان نفخ

در موارد خفیف می توان از راهنمایی های زیر استفاده کرد :

1- با قرار دادن تکه ای چوب در دهان ترشح بزاق را تحریک کرد دو سمت این چوب از دوطرف فک های دام بیرون میباشد و با طنابی به سر دام بسته شود تا قابل خروج نباشد یا بلعیده نشود .

2- از جوش شیرین به مقدار 150 تا 200 گرم در یک لیتر آب استفاده کرد و به دام خورانید .

3- از روغن های غیر سمی مثل روغن های گیاهی به دام خورانیده شود .

4- گاز را توسط لوله ای از بدن دام خارج کرد .

5- از داروهای مربوطه همانند پولوگزالون٬ L46 و.... استفاده نمود .

6- مالیدن مخلوطی از روغن های غیر سمی با داروها به پهلوی دام ٬ با لیس زدن دام این مواد خورده میشود و اثر خویش را میگذارد .

7- از روغن ها و داروهای فوق در آبخوری ها استفاده کرد .(مقدار روغن های گیاهی 240 تا 300 گرم به ازاء هر راس دام و یا 1%حجم آبخوری)

8- از ترکیبات ضد نفخ در پلت های غذایی استفاده گردد .

9- اسپری روغن های گیاهی بر روی علف ها و علوفه های مرتع انجام شود. البته بارندگی تا حد زیادی این روغن ها را خواهد شست .

10- استفاده دایمی از روغن هامی تواند بر کیفیت شیر دام اثر گذار باشد . این روغن ها برجذب بتاکاروتن اثر منفی دارد به این ترتیب مقدار بتا کاروتن در شیر و کره کم می گردد و نیز مزه ٬بو و طعم شیر نیز تغییر خواهد یافت . از روغنهایی که اثر نامطلوب بر طعم و بو می گذارند می توان روغن کتان ٬سویاو ماهی را نام برد . روغن بادام زمینی و امولسیون پیه بهترین می باشند

کتوزیس

این اختلال متابولیکی در نتیجه عدم تغذیه مناسب بویژه از لحاظ انزژی در اوایل شیر دهی روی میدهد. با کاهش تدریجی سطح گلوکز خون ذخایر بدنی مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً 10 روز تا 6 هفته بعد از زایمان در اوایل شیردهی گاوهای پرتولید مبتلا به کتوزیس تحت کلینیکی یا کتوزیس اولیه می شوند.
مسائل دیگری نظیر جفت ماندگی، جابجائی شیردان از عوامل مستعد کننده کتوزیس هستند.

علائم بروز کتوزیس:
- کاهش اشتها بویژه در جهت مصرف غلات
- عدم فعالیت شکمبه
- کاهش وزن
- کاهش تولید شیر
دو تغییر عمده که در بیماری کتوزیس روی میدهد کاهش سطح گلوکز خون و افزایش سطح کتون بادیهای خون است سطح نرمال گلوکز خون در گاوهای شیری در حدود 50 میلی گرم در دسی لیتر خون است.
تشخیص:
آزمایشاتی جهت کنترل سطوح کتونها در شیر و ادرار وجود دارد. شیر گاو در حدود نصف سطح کتون بادیهای خون را دارد در حالیکه سطح کتون بادیهای ادرار چهار بار از سطح کتون بادیهای خون بیشتر است.
آزمایش ادرار جهت تشخیص وجود کتون بادیها در بسیاری از گاوها در اوایل شیر دهی مثبت می باشد که نیازی هم به درمان ندارد بهر صورت نتیجه منفی آزمایش نمایانگر عدم بروز کتوزیس می باشد آزمایش شیر دقیق تر نتیجه تعیین کتوزیس را می دهد.
درمان:
در تمام روشهای درمانی کتوزیس هدف افزایش سطح گلوکز خون و کاهش آزاد سازی ذخایر بدنی می باشد.
تزریق وریدی گلوکز:
این روش سریعترین راه برای رساندن گلوکز به بدن گاو می باشد و ظاهراً استفاده از تزریق گلوکز درمان قطعی می باشد.
استفاده از هورمون:
گلوکوکورتیکوئیدها(کورتیزو� �) موجب تولید گلوکز از بافتهای پروتئین می گردد, هچنن استفاده از acth (هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ) ترشح گلوکوکورتیکوئید را تحریک می نماید.
استفاده از قندهای خوراکی:
پروپیونات سدیم و پروپیلن گلیکول دو قند خوراکی می باشد که در کبد گاو برای تولید قند ها بکار می رود این مواد را می توا ن یا از طریق خوراک یا بطور آشامیدنی به میزان 250- 450 گرم در روز بدنبال درمان با گلوکز یا هورمون بکار می روند.
پیشگیری:
- جلوگیری از افزایش وزن در گاوها ی شیری در اواخر شیردهی یا دوره خشکی، افزایش وزن علاوه بر کاهش اشتها در گاوهای تازه زا امکان بروز مشکلات مربوط به کبد چرب را افزایش می دهد. بنابراین امتیاز بدنی گاو در زایمان باید بین 3- 5/3 باشد.
- تغذیه با 4/2 کیلوگرم غلات به ازای هر گاو در اواخر آبستنی (3 هفته قبل از زایمان ).
- افزایش مصرف انرژی بعد از زایمان با استفاده از تعلیف یونجه مرغوب.
- استفاده از جیره مخلوط و در صورت عدم امکان محدود نمودن به 2- 4 کیلو گرم غلات در هر وعده غذایی.
- کاربرد نیاسین، به مقدار 6 گرم در روز 2-10 روز که 2 هفته قبل اززایمان باید آغاز گردد

کتوزیس

این اختلال متابولیکی در نتیجه عدم تغذیه مناسب بویژه از لحاظ انزژی در اوایل شیر دهی روی میدهد. با کاهش تدریجی سطح گلوکز خون ذخایر بدنی مورد استفاده قرار می گیرد و معمولاً 10 روز تا 6 هفته بعد از زایمان در اوایل شیردهی گاوهای پرتولید مبتلا به کتوزیس تحت کلینیکی یا کتوزیس اولیه می شوند.
مسائل دیگری نظیر جفت ماندگی، جابجائی شیردان از عوامل مستعد کننده کتوزیس هستند.

علائم بروز کتوزیس:
- کاهش اشتها بویژه در جهت مصرف غلات
- عدم فعالیت شکمبه
- کاهش وزن
- کاهش تولید شیر
دو تغییر عمده که در بیماری کتوزیس روی میدهد کاهش سطح گلوکز خون و افزایش سطح کتون بادیهای خون است سطح نرمال گلوکز خون در گاوهای شیری در حدود 50 میلی گرم در دسی لیتر خون است.
تشخیص:
آزمایشاتی جهت کنترل سطوح کتونها در شیر و ادرار وجود دارد. شیر گاو در حدود نصف سطح کتون بادیهای خون را دارد در حالیکه سطح کتون بادیهای ادرار چهار بار از سطح کتون بادیهای خون بیشتر است.
آزمایش ادرار جهت تشخیص وجود کتون بادیها در بسیاری از گاوها در اوایل شیر دهی مثبت می باشد که نیازی هم به درمان ندارد بهر صورت نتیجه منفی آزمایش نمایانگر عدم بروز کتوزیس می باشد آزمایش شیر دقیق تر نتیجه تعیین کتوزیس را می دهد.
درمان:
در تمام روشهای درمانی کتوزیس هدف افزایش سطح گلوکز خون و کاهش آزاد سازی ذخایر بدنی می باشد.
تزریق وریدی گلوکز:
این روش سریعترین راه برای رساندن گلوکز به بدن گاو می باشد و ظاهراً استفاده از تزریق گلوکز درمان قطعی می باشد.
استفاده از هورمون:
گلوکوکورتیکوئیدها(کورتیزو� �) موجب تولید گلوکز از بافتهای پروتئین می گردد, هچنن استفاده از acth (هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ) ترشح گلوکوکورتیکوئید را تحریک می نماید.
استفاده از قندهای خوراکی:
پروپیونات سدیم و پروپیلن گلیکول دو قند خوراکی می باشد که در کبد گاو برای تولید قند ها بکار می رود این مواد را می توا ن یا از طریق خوراک یا بطور آشامیدنی به میزان 250- 450 گرم در روز بدنبال درمان با گلوکز یا هورمون بکار می روند.
پیشگیری:
- جلوگیری از افزایش وزن در گاوها ی شیری در اواخر شیردهی یا دوره خشکی، افزایش وزن علاوه بر کاهش اشتها در گاوهای تازه زا امکان بروز مشکلات مربوط به کبد چرب را افزایش می دهد. بنابراین امتیاز بدنی گاو در زایمان باید بین 3- 5/3 باشد.
- تغذیه با 4/2 کیلوگرم غلات به ازای هر گاو در اواخر آبستنی (3 هفته قبل از زایمان ).
- افزایش مصرف انرژی بعد از زایمان با استفاده از تعلیف یونجه مرغوب.
- استفاده از جیره مخلوط و در صورت عدم امکان محدود نمودن به 2- 4 کیلو گرم غلات در هر وعده غذایی.
- کاربرد نیاسین، به مقدار 6 گرم در روز 2-10 روز که 2 هفته قبل اززایمان باید آغاز گردد

آگالاکسی واگیردار گوسفند و بز

گالاکسی یک بیماری واگیردار در گوسفند و بز است که ضایعات آن در پستان، چشم و مفاصل دام مبتلا ظاهر می گردد. نام آگالاکسی به معنی قطع شیر می باشد ولی از آنجایی که علایم بیماری منحصر به عوارض پستانی نمی گردد و در ضمن ضایعات ممکن است در دام نر نیز مشاهده شود لذا نام آگالاکسی برای بیان تمام ضایعات این بیماری مناسب نمی باشد.

بز وگوسفند تنها دامهای حساس در برابر باکتری عامل بیماری هستند. سایر دامها در شرایط طبیعی و تجربی نسبت به عامل آگالاکسی مقاومت دارند. به عنوان عامل بیماری مایکوپلاسما آگالاکتیه بیشتر مورد نظر می باشد ولی سه تیپ از این باکتری نیز به عنوان عامل بیماری شناخته شده است. یک تیپ غیر بیماری زاست، تیپ دیگر بیشتر عامل اشاعه بیماری است و تیپ سوم با ایجاد خیز شدید غده پستان و میزان زیاد تلفات در بز ارتباط دارد. عوامل دیگر مانند مایکوپلاسما مایکوییدس، مایکوپلاسما آرژینینی و مایکوپلاسما پوتری فیسنس نیز به عنوان عوامل بیماری شناخته شده اند.

دستورالعمل مبارزه با بیماریهای انگلی داخلی دامی

مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش :
1-1- مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گوسفند و بز :
با توجه به آشنا شدن دامداران به روش مبارزه با بیماریهای انگلی داخل بدن دام در سالهای گذشته ، اجرای فراگیر طرح مبارزه با انگلهای داخلی توصیه نمی شود و این مبارزه با هدایت و نظارت ادارات کل دامپزشکی ، توسط دامدار انجام می گیرد و قبل از تجویز دارو ، بررسی وضعیت مقاومت دارویی در مناطقی که آلودگی دامها به نماتودهای لوله گوارش بالاست ، براساس دستورالعمل مربوطه توسط اداره کل دامپزشکی استانها انجام و در صورت وجود مقاومت ، نتایج بمنظور هماهنگی ، تعیین داروی مؤثر به دفتر مبارزه ارسال شود .
تبصره – بدیهی است ، در کلیه استانهای کشور با توجه به اطلاعات موجود و مطالعات انجام شده (نتایج EPG) توسط ادارات کل دامپزشکی استانها و در صورت وجود کانونهای آلوده به نماتد ، درمان دسته جمعی توسط اکیپهای عملیاتی (بصورت طرح و با درج در موافقت نامه استانی) انجام خواهد گرفت .
مطالعه EPG : با توجه به اهمیت مطالعه EPG جهت شناخت وضعیت آلودگی دامها به انگلهای لوله گوارش لازم است در کلیه استانها ، با استفاده از کدهای اپیدمیولوژیک واجد گوسفند و بز مشخص شده برای مناطق تحت پوشش هر استان ، در دو فصل بهار و پاییز ، تعداد 40 واحد اپیدمیولوژیک به روش تصادفی (رندوم) انتخاب و از هر واحد سه گله گوسفند و بز تعیین و از هر گله تعداد 10 رأس دام به صورت تصادفی مشخص و نمونه برداری لازم برای تعیین EPG انجام و مشخصات مورد نظر در فرمهای مربوطه درج می گردد .
آزمایشات و مطالعات مربوط به EPG با استفاده از مک ماستر و سدیمانتاسیون مطابق دستورالعملی که قبلاً ارسال گردیده انجام و نتایج حاصل را در فرمهای مربوط به آن ثبت و سپس کلیه اطلاعات مربوط به دام و آزمایشات در برنامه کامپیوتری که متعاقباً ارسال خواهد گردید ، درج نموده و نسخه ای از آن به E.mail گروه بررسی و مبارزه با بیماریهای انگلی دام به آدرس [e-mail] ارسال می گردد .
(نمونه برداری در ماههای فروردین ، اردیبهشت ، خرداد ، مهر ، آبان و آذر انجام و فاصله نمونه برداری یکماه خواهد بود . ) همچنین در استانهای سردسیر در ماههای تابستان و در استانهای گرمسیر ماههای فصل زمستان به سبب اینکه ممکن است آلودگی دامها در این فصول نیز وجود داشته باشد به مطالعه 6 ماهه فوق اضافه خواهد شد .
دام متحرک (کوچ رو) :
در کلیه استانها یک نوبت درمان علیه نماتودها هنگام عزیمت به منطقه سردسیر "ییلاق" و نوبت دوم هنگام مراجعت بوده و داروی انتخاب و سنجش مقاومت دارویی بر اساس دستورالعمل مربوطه در استانهای ساحلی جنوب و کناره های دریای خزر با درج در موافقتنامه ادارات کل دامپزشکی استانها انجام گیرد .

2-1- مبارزه با نماتودهای دستگاه گوارش گاو و گوساله :
در استانهای کناره دریای خزر و ساحلی جنوب کشور ، به دلیل مستعد بودن شرایط آب و هوائی برای رشد انگلها یک مرحله درمان دسته جمعی ترجیحاً در آبان ماه توصیه می گردد .

2. مبارزه با ترماتود (فاسیولا)
در کانونهای آلوده به ترماتودها که در بررسی EPG در سالهای قبل و نیز در مطالعه ضایعات کشتارگاهی ناشی از فاسیولا مشخص شده اند اجرای مبارزه فراگیر در کلیه استانها در کانونهای بیماری و با درج در موافقت نامه استانی و با استفاده از داروهای اختصاصی مانند : تریکلابندازول ، رافوکساناید و کلوزانتل انجام خواهد گرفت .
در استانهای حاشیه دریای خزر ، در دامهای ساکن (گوسفند و بز و گاو) درمان دسته جمعی در ماههای شهریور یا مهر و بهمن یا اسفند در دو مرحله توصیه می گردد . در دامهای کوچ روی این استانها زمان مناسب درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است .
در استانهای ساحلی جنوب کشور در کانونهای آلوده درمان گوسفند و بز و گاو ساکن در دو مرحله مرداد و آذر یا دی انجام می گیرد و در مناطق با آلودگی کمتر ، یک نوبت درمان (آذر یا دی ) کفایت می کند .
در دام کوچ روی این استانها زمان مناسب درمان هنگام عزیمت به ییلاق و نوبت دوم زمان مراجعت است . توضیح اینکه اولین مرحله درمان در بره ها در هر دو منطقه فوق الذکر زمان از شیر گرفتن آنهاست .
در سایر نقاط کشور با توجه به اطلاعات موجود در کانونهای آلوده به فاسیولا ، درمان در دو نوبت اسفند یا فروردین و شهریور یا مهر توصیه می گردد و در دام کوچ رو نیز یک درمان هنگام حرکت به ییلاق و درمان دوم زمان مراجعت انجام گیرد .
درکانونهای آلوده به دیکروسلیوم باتوجه به اینکه در حال حاضر داروی اختصاصی در دسترس نیست برای کنترل آلودگی از آلبندازول با دز استفاده گردد .
نتایج گزارشات ارسالی از سوی استانها و تعیین وضعیت آلودگی به فاسیولا و دیکروسیلوم طی 9 ماه سالجاری به پیوست ارسال می گردد .

3. مبارزه بر علیه سستدها :
مبارزه فراگیر بر علیه سستدها پیشنهاد نمی گردد . در صورت نیاز ، مبارزه بر علیه این گروه از انگلها ، بعهده دامدار با راهنمایی شبکه های دامپزشکی بوده و داروی انتخابی در این مورد نیکلوزاماید می باشد ، ضمن اینکه آلبندازول (باتوجه به وسیع الطیف بودن آن) نیز توصیه می شود . بدیهی است در دامهائیکه صرفاً درگیر سستد لوله گوارشی می باشند میتوان از داروهای انتخابی نیکلوزاماید استفاده نمود.
مبارزه با کیست هیداتید : درمان منظم سگهای گله بر علیه کرم بالغ اکینوکوکوس گرانولوزوس هر دو ماه یکبار با داروی انتخابی پرازی کوانتل توسط دامدار انجام شود . البته بایستی پس از هر درمان 48 ساعت سگها در محل بسته ای نگهداری شده و مدفوع آنها بهمراه حدود 2-1 سانتی متر ضخامت خاکی که با مدفوع در تماس بوده جمع آوری و بطریق بهداشتی معدوم گردد،‌ ضمناً سطح خاک و وسیله برداشت مدفوع با شعله افکن ضدعفونی شود . بدیهی است ضمن امحاء بهداشتی امعاء و احشاء آلوده به کیست هیداتید در کشتارگاهها بایستی با همکاری سازمانهای ذیربط با آموزش و آگاهی عمومی جوامع در معرض خطر را در جلوگیری از راههای انتقال بیماری آشنا نمود .
به منظور آگاهی آن اداره کل از میزان شیوع بیماری کیست هیداتید ،‌گزارشات ارسالی طی 9 ماهه سالجاری (1382) به پیوست ارائه می گردد .
انتظار می رود در سال 1383 آن اداره کل اقدامات لازم جهت مبارزه مستمر و فراگیر بر علیه آلودگی در سگهای گله از طریق خوراندن دارو و مبارزه با سگ های ولگرد با همکاری سازمانهای ذیربط و امحاء بهداشتی اندام های آلوده و کشتارگاهها و آموزش همگانی بعمل آورد و همانگونه که در بخشنامه ارسالی این دفتر اشاره گردیده است ، طرح موضوع در شورای بهداشت استان می تواند به امر سازماندهی مبارزه بر علیه این بیماری مشترک بین انسان و حیوان کمک شایانی نماید . تجربه برخی از استانها مؤید این دیدگاه می باشد . برخی از ادارات کل دامپزشکی با پیگیری موضوع از طریق شورای فوق الذکر موفق به جلب نظر شورا شده و بعضاً بودجه مناسبی جهت امر مبارزه به دامپزشکی اختصاص داده اند .
با توجه به طرح مبارزه با بیماری هاری در آن استان‌، درمان سگهای گله بر علیه بیماری اکینوکوزیس همزمان با واکسیناسیون هاری بمنظور افزایش پوشش امر مبارزه توصیه میگردد .