تیلریوز در گاو

تشخیص بیماری و مشخصات انگل :

 تشخیص بیماری با کمک  1) علائم کلینیکی  2) شناخت از شدت بیماری در منطقه 3)گستردگی ناقلین یا کنه ها در منطقه  4) بررسی لامهای تهیه شده ( گسترش خون و یا گسترش غددلنفاوی ) صورت می گیرد. بیماریزایی: شیزونت گونهتیلریا ابتدا در مرحله بیماریزایی  باعث افزایش سلولهای سیستم لنفاویشده و بعد از آن باعث تخریب سلولهای فوق را باعث میشود. دوره کمون در تیلریوز 8-30 روز (متوسط 13 روز )می باشد.البته دوره کمون به عواملی مثل حساسیت دام ، حدت بیماری زایی گونه تیلریا، میزان اسپروزایت تلقیح شده به دام ، عفونت های همزمان در دام و مدیریت گله بستگی دارد.

تیلریوز به چهار شکل فوق حاد و حاد و تحت حاد و مزمن تقسیم بندی می شود. فرم فوق حاد فوق حار بیماری نادر بوده و در مدت 2-3 روز بعد از علائمی چون تب و تورم غدد لنفاوی تلف می شوند. فرم تحت حاد ومزمن همراه با تب ملایم و کاهش اشتها و لاغری همراه بوده و بعد از 10 - 15 روز خوب می شود.اغلب موارد بیماری بصورت حاد دیده می شود. این شکل بیماری در گاو های اصیل و دورگ دیده می شود.

علائم بیماری:

1- اولین علامت ، تورم غدد لنفاوی نزدیک محل گزش کنه که با حضور شیزونت در غده لنفی، 7-10 روز بعد از اتصال کنه به دام دیده می شود. 2-تب شدید حدود 40 – 42 درجه که 8- 15 روز بعد از اتصال کنه به دام دیده می شود.هرگاه تب در این بیماری کاهش یابد نشانه بهبودی دام است .علائم بعدی علائم مربوط به تب  و یا وابسته به تب می باشد. 3- کاهش شدید اشتها 4-کاهش شدید وزن و تولید شیر 5-لاغری 6-بیرون زدن چشم ها بخصوص در گوساله ها  به علت تورم غدد لنفاوی کاسه چشم . ممکن است خونریزی های پتشی روی مخاط چشم و فرج دیده شود. 7-پرخون شدن مخاطات بخصوص مخاطات چشم و فرج در مرحله اول بیماری و زرد شدن مخاطات  در اواخر بیماری (علت زرد شدن مخاطات و یا بافت های بدن ، رسوب بیلی روبین حاصل از همولیز اریتروسیت در بافت ها می باشد.) حتیس زردی روی پستان و نوک پوزه و پوست بیضه هم دیده می شود. 8- آبریزش از چشم 9- افزایش تعداد ضربان قلب و تنفس و شکمی شدن تنفس در اواخر بیماری 10-سقط جنین ، حتی دیدن کنه بر روی دام می تواند به تشخیص کمک کند. در حیوانات بهبود یافته گاهی در اثر عود بیماری سندرم عصبی چرخش Turning sickness    دیده می شود. در موارد غیر کلاسیک ممکن است پوست دام بخصوص گوساله دچار ضایعات بصورت ندول هایی شود . علت مرگ در تیلریوز کم شدن شدید اکسیژن در خون در اثر کم خونی و یا ادم شدید ریوی می باشد.بدیهی است موارد فوق در بیماری تیلریوز ساده دیده می شود و اگر بیماری به همراه عامل دیگری شود می تواند علائم تغییر و پیچیده شود. با توجه به گرمسیری بودن بیماری ، اگر استرس نیز به بیماری اضافه گردد(چون استرس گرمایی تضعیف کننده سیستم ایمنی بدن است) هم شدت و هم طول دوره بیماری افزایش می یابد.

علائم :

فوق حاد ،حاد ، تحت حاد و مزمن . در فرم فوق حاد . در فرم حاد تب40 – 41 درجه C که ممکن است ممتد یامنقطع باشد ، علایم جند روز بعد از بالا رفتن تب دیده می شود : بی اشتهایی ، ریزش اشک ، ترشحات بینی ،سرفه ، تورم پلکها و گوشها ، بزرگ شدن غدد لنفاوی ، تاکیکاردی ، ایکتر و ضعف عمومی دیده می شود ، یک هفته بعد از اینکه تب بالا رفت ممکن است اسهال ظاهر شود که گاهی خونی است ، حیوان بسرعت زمین گیر شده و در مراحل آخر از بینی حیوان ترشحات کف آلود خارج می شود . همچونین در مراحل آخر درجه حررات پایین

از حد طبیعی است . در تیلریا  پاروا شکل عصبی دیده می شود که هرگاه از عروق مغزی  تهیه کنیم ، انگل داخل گلبولها دیده می شود . در مراحل پیشرفته تیلریا آنولاتا هموگلوبینوری دیده می شود ، برخی دامها دچاربیلیروبینوری هستند اشکال تحت حاد و مزمن تیلریوز با شدت کمتری تظاهر پیدا می کنند که این فرمازبیماری

در مناطق بومی دیده می شود . گفته می شود که در فرم فوق حاد تب و مرگ ناگهانی دیده می شود . گاهی علایم بصورت زیر دیده می شود ( فوق حاد) : دام بی قرار و کسل است ، ترشحات بینی و پر خونی ملتحمه وجود دارد ، تاکیکاردی و دیس پنبه و ادم حنجره دیده می شود . غدد لنفاوی متورم و گاهی همو گلوبینوری می دهد . فرم مزمن و تحت حاد در گوسفند نیز دیده می شود . یرقان و آنمی نیز از علایم بارز تیلریوز است . برخی اشکال تیلریوز بعلت بزرگ شدن غدد لنفاوی پشت چشم ، حدقه چشم یا ملتحمه بیرون زده است که بدان کیموز Kimosis می گویند .

گاهی در تیلریوز کراتیت داریم . در تیلریا هرسئی شیزونتها را در اعضا ی مختلف ، بخصوص کبد( داخل سلولهای کوپر ) مشاهده می کنیم . آ لودگی در تیلریا هرسئی 100% و تلفات %90 می باشد به تیلریا هرسئی Malegnent    theileriosis نیز می گویند . تیلریا اویس در گوسفندانی که طحالشان را در بر می دارند . دیده می شود .

علائم کالبد گشایی :

1-رنگ پریدگی و زردی مخاطات  ، حتی بافت های زیر جلدی و چربی های شکم هم زرد می شود. 2-بزرگ شدن کبد و آجری رنگ شدن آن ، لبه کبد از حالت تیزی در آمده و گرد می شود. 3- حجیم و پرخون شدن طحال و از دادن قوام آن ، که با کمتریت فشار روی آن خون از ان خارج می شود. 4-زخم های شیردان ، اصطلاحا زخم آتشفشانی گفته می شود. 5-  ادم و پرخونی شش ها6- تورم و پرخونی غدد لنفاوی بخصوص غدد مزانتریک 7- التهاب روده بهمراه نکروز غدد لنفاوی روده 8-وجود کانون های خونریزی بر روی لایه خارجی(اپیکارد) و لایه داخلی قلب (اندوکارد). 9- سخت شدن هزارلا 10 – ممکن است کنه روی دام دیده شود. در این موارد می توان از کبد ویا طحال ویا غدد لنفاوی وخون قلب نمونه گرفت و رنگ آمیزی کرده و شیزونت ها را دید. همانطوریکه قبلا هم گفتهشد شیزونت ها در گسترش تهیه شده از غدد لنفاوی مشخصه خوبی برای تایید آلودگی تیلریامیباشد.

یافته های آزمایشگاهی :

دیدن شکل پیروپلاسم انگل در اریتروسیت ها با گرفتن گسترش خونی و رنگ آمیزی با گیمسا موید بیماری است. معمولا در هر گلبول یک انگل بیشتر دیده نمی شود. با گرفتن نمونه از غده لنفاوی دام بیمار و رنگ آمیزی با گیمسا فرم شیزونت انگل( مروزوایت ها به رنگ قرمز ) را در سیتوپلاسم لنفوسیت ها (به رنگ آبی کم رنگ) نیز می توان دید . اندازه هر مروزوایت نیم میکرون است.

 غیر از فرمهای مختلف داخل سلول های قرمز در گسترشهای خونی، شیزونتمشخصه مهم و خوبی در آلودگی با گونه های ‏تیلریا انولاتا و پاروا درگسترشهای تهیهشده از غدد لنفاوی میباشد. سلولهای آلوده ممکن است در گسترشهای فشاری Impression smears تمام بافتها دیده شوند.با گرفتن نمونه خون از خون جداری و یا بزل (بیوپسی) از غدد لنفی سطحی می توان اشکال مختلف انگل (گلابی ، گرد و بیضی و گاهی میله ای)را در گلبول های قرمز و یا لنفوسیت ها دید .اندازه تیلریا 1- 2 میکرون بوده و معمولا در هر گلبول قرمز یک تیلریا دیده می شود . در دام های بومی ممکن است یک درصد از گلبول های قرمز به انگل آلوده باشند ، این حالت در آنها طبیعی است ولی می توان برای اطمینان 48 ساعت بعد هم دوباره نمونه گرفت تا با نمونه قبل مقایسه و تشخیص داده شود . در دام های اصیل حتی اگر یک درصد از گلبول های قرمز آلوده باشند یعنی بیماری وجود داردو باید درمان شوند. اگر مورد مشکوکی برخورد شد می توان با رضایت دامدار از غده لنفاوی بزل کرد و بیماری را تشخبص داد. اگر بیماری تایید شد بدون توجه به بومی ویا اصیل بودن آن باید درمان شود.کاهش میزان هماتوکریت و یا PCV   و کاهش تعداد گلبول های قرمز نیز موید کم خونی و بیماری می باشد.کاهش پروتئین سرم و افزایش بیلی روبین از مشخصات بیمار تیلریوزی می باشد.
مشکلات تشخیصی بیماری:

1-                       در موارد پیشرفته بیماری ممکن است درجه حرارت دام طبیعی باشد.

2-                       حیوانات بیمار با کم خونی شدید ممکن است ظاهر طبیعی داشته باشند.

3-                       در موارد حاد تیلریوز ممکن است قبل از دیدن مرحله تیلریا گلبول های قرمز در گسترش خونی دام تلف شود.

4-                       ممکن است تورم غدد لنفاوی به دلیل بیماری های عفونی دیگر باشد.

5-                ممکن است در اثر رنگ آمیزی بد تشخیص اشتباه داده شود.

تشخیص تفریقی : ممکن است بیماری با بیماری های بابزیوز ، آناپلاسموز ، لکوز ، تب نزله بدخیم ، لپتوسپیروز و نارسائیهای کبدی اشتباه شود. در بابزیوز ، آناپلاسموز و لپتوسپیروز و نارسائی کبدی تورم غده لنفاوی وجود ندارد. ولی در تیلریوز غده لنفاوی متورم است.ولی در این چهار  بیماری زردی وجود دارد. در بابزیوز و لپتوسپیروز هموگلوبینوری وجود دارد که در تیلریوز وجود ندارد. در نارسائی کبدی تب وجود ندارد.در تب نزله چشم ها به شدت در گیر بیماری شده و کدورت قرنیه وجود دارد که در تیلریوز وجود ندارد.به هر حال گرفتن گسترش خونی و یا بزل از غده لنفاوی بسیار در تشخیص کمک کننده است .

در مان :

اکسی تتراسیکلین به علت اینکه از تقسیم سریع سلول های آلوده به شیزونت جلوگیری می نماید ، در درمان تیلریوز به کار می رود.مشتقاتی از هیدروکسی نفتوکینین مثل پارواکن و بیوپارواکن در درمان تیلریوز به کار می رود. اگر این دارو در اوایل بیماری تزریق شود تاثیر بسیار خوبی خواهد داشت.هر دو دارو در دو نوبت و به صورت عضلانی تزریق شده و به فاصله 48 ساعت تزریق می شود. درصد بهبودی با پارواکن 60 درصد و بیوپارواکن 88 در حیوانات مبتلا به بیماری تیلریوز می باشد. توصیه می شود دارو با دوز صحیح مصرف شود تا مقاومت دارویی ایجاد نگردد. البته شرکت های مختلف این دارو ها را به نام های مختلف ساخته و عرضه نموده اند. اگر درمان سریع انجان شود موفقیت درمان به بالای 90 در صد می رسد.اگر درمان با تاخیر همراه شود ممکن است درمان به کمتر از 50 درصد هم برسد. برای کمک به تشخیص ، آزمایشگاه بسیار مناسب است. معمولا برای کمک به درمان از ویتامین ب12 و فسفر و مکمل های خون ساز استفاده می شود.

سرم تراپی از اصول اولیه درمان است . برای ادم ریه از کورتون استفاده نمی کنیم چون سیستم ایمنی به اندازهکافی ضعیف است و از آنتی هیستامین استفاده می کنیم .

توصیه های شرکت سازنده داروی بیوپارواکون با نام ژنریک بوتالکس:

نام ژنریک دارو: Buparvaquone    
نام تجارِی    : بوتالکس
بوتالکس (بیوپارواکون5%  )
گروه داروئی:
ضد انگل
ترکیب: هر میلی لیتر دارو محتوی 50 میلی گرم ماده موثرهبیوپارواکون(BUPARVAQUONE) می باشد.
- شکل دارو:
بیوپارواکون به صورت محلول شفاف یاقوتی رنگ جهت تزریق داخل عضله تهیه می گردد.
موارد استعمال :
بیوپارواکون برای درمان بیماریتیلریوز(THEILEROSIS) ناشی از گونه های مختلف تیلریا(THEILERIA) مانند تیلریاآنولاتا، تیلریاپارواپاروا، تیریاپاروالاورنسی، تیلریاپاروابوویس، تیلریاسرجنتی وتیلریاموتانس بکار می رود.
توجه: در ایران شایعترین انواع تیلریوز ناشی از تیلریاآنولاتا در گاو می باشد. بیوپارواکون در مراحل پیروپپلاسم و شیزونت انواع تیلریاها مؤثر بوده و می توان آنرا در دوران نهفته بیماری و قبل از ظهور نشانی های تیلریوز نیز به کار برد. با این ترتیب درمان هم شامل حال حیوانات بیمار و هم شامل حال حیواناتی که در تماس بابیماران بوده اند اما علائم بیماری را نشان نمی دهند خواهند بود. به عبارت دیگربیوپاروا کون را نه تنها می توان برای درمان حیوانات بیمار بکار برد بلکه برای حیواناتی که احتمال بروز آلودگی در آنها می رود نیز می توان مصرف نمود.
- میزان و نحوه مصرف: به طور کلی یکبار تزریق بیوپاروکون بهمقدار 5/2 میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن بدن (یک سی سی دارو برای 20 کیلوگرم وزندام) کافیست ولی در موارد خیلی شدید بیماری میتوان همین مقدار دارو را بعد از 48ساعت تا 72 ساعت بعد از تزریق اولیه تکرار نمود.
بیوپارواکون را می بایدمنحصراً به طریق تزریق داخل عضلانی بکار برد و بهترین محل تزریق دارو در عضله گردن با رعایت شرایط بهداشتی می باشد. باید دقت نمود که محل تزریق مرطوب و یا کثیف نباشد تزریق بیش از ده سی سی در یک نقطه گردن توصیه نمی شود. و در مواردی که وزن حیواناتطوری است که به مقدار بیشتری دارو نیاز می باشد لازم است دارو را به دو قسمت مساوی تقسیم و هر قسمت را در یک طرف گردن تزریق نمود. در صورتی که تزریق بار دوم نیز لازمباشد باید آن را در محل دیگری غیر از محل اول بکار برد و بهتر است که آن را در طرف مقابل محل تزریق اول در عضله گردن انجام داد.
موارد منع مصرف: تزریق داخل وریدی و زیر پوستی اکیداً ممنوع است.
موارد احتیاط:
-1 نظر به اینکه تیلریوز اثرات سوء شدید برروی سیستم ایمنی دام می گذارد واکسن های مورد نیاز حیوانات می باید بعد از بهبودکامل دام تزریق گردند.
-2   برای کنترل عفونت های ثانوی ممکن است در طول درمان با بیوپارواکون نیاز به درمان ضدمیکروبی نیز باشد که در این صورت می باید از آنتی بیوتیک ها استفاده نمود.
3 -  در هنگام ظهور علائم تیلریوز در حیوانات ممکن است آثار و نشانی های سایر بیماری های انگلی و غیر انگلی ناشی از تک یاخته ها و یامیکروارگانیسم های دیگر که در اثر تضعیف سیستم دفاعی بدن عارض حیوان گردیده اند ازنظر مخفی بمانند که در این مورد هم باید توجه کامل مبذول نمود و نسبت به تشخیص ودرمان آنها نیز با داروهای مخصوص خودشان اقدام کرد.

4 -حیوانات بهبود یافته درمقابل سویه های همولوگ تیلرها ایمنی لازم را کسب می نمایند. معذالک یادآور می گردد در صورت حالات بسیار شدید و یا شیوع بیماری، بعد از درمان، بیماری برگشت پذیر بوده که در این صورت می باید مجدداً حیوانات با بیوپارواکون معالجه شوند

5- دردوران نقاهت بیماری، تغذیه با کیفیت عالی مواد غذایی جهت تقویت دام توصیه می گردد. وارد آوردن هر نوع استرس، پیمودن مسافت های طولانی و استفاده از حمام های ضد کنهمناسب نیست. درعین حال در مواقع شیوع موارد حاد تیلریوز برای درمان تکمیلی وجلوگیری مجدد از بیماری باید سم های ضد کنه را با سمپاش های دستی روی بدن حیوانات اسپری نمود تا حداقل فشار به آنها وارد آید.
-6   کم خونی یکی از موارد شایعی استکه در اثر بیماری تیلریوز مخصوصاً در مواردی که عامل بیماری تیلریاآنولاتا،تیلریاموتانس یا تیلریاسرجنتی باشد ایجاد می گردد که در این صورت باید درماناختصاصی اینگونه کم خونی ها صورت پذیرد.
7-  به طور کلی در مواقع شیوع تیلریوزباید حیواناتی را که در معرض خطر بیماری قرار گرفته اند حمام ضد کنه داد و یا نسبتبه اسپری نمودن سم روی بدن آنها اقدام نمود. باید به دقت مطمئن شد که سم ضد کنهبکار برده شده مناسب باشد و میزان مصرف آن کاملاً مطابق دستورالعمل های صادره صورتگیرد.
همچنین لازم است لاشه حیوانات تلف شده از بیماری را با روش سمپاشی دستی سمپاشی نموده و سپس لاشه دفن شود و یا سوزانده شود زیرا ممکن است کنه هائی که بدنآنها را ترک می کنند حاوی عوامل بیماریزا باشند.
عوارض جانبی:
پس از تزریق دارو ممکن است علائم درد و تورم موضعی در ناحیه تزریق شده مشاهده گردد که زودگذر بوده ودر مدت زمان کوتاهی بر طرف می شود.
دوره منع مصرف:
شیر حیوانات درمان شده بابیوپارواکون تا 48 ساعت و گوشت آنها تا42 روز پس از آخرین تزریق نباید مورد مصرفانسان قرار گیرد.
شرایط نگهداری: بیوپارواکون می باید درگرمای کمتر از 25 درجهسانتیگراد و دور از تابش نور نگهداری شود.